نقش مردم در تحقق اهداف برنامه پنج ساله هفتم کشور
برنامه‌های توسعه پنج ساله، به عنوان ابزارهای کلیدی در سیاست‌گذاری‌های کلان کشورها، نقش مهمی در هدایت منابع و تلاش‌های ملی به سوی اهداف توسعه‌ای ایفا می‌کنند.
به گزارش پایگاه خبری همگام با البرز
برنامه پنج ساله هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و با هدف دستیابی به پیشرفت همه‌جانبه در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی تدوین شده است. با این حال، موفقیت این برنامه، همانند هر برنامه توسعه‌ای دیگر، به مشارکت فعال و موثر مردم وابسته است. در این مقاله، به بررسی نقش محوری مردم در تحقق اهداف برنامه پنج ساله هفتم پرداخته و راهکارهایی برای افزایش مشارکت عمومی ارائه می‌شود.
1. اهمیت مشارکت مردمی در برنامه‌های توسعه
مشارکت مردمی در برنامه‌های توسعه، نه تنها یک ضرورت اخلاقی و اجتماعی، بلکه یک الزام اساسی برای دستیابی به اهداف توسعه‌ای پایدار است. این مشارکت از چند جنبه حائز اهمیت است:
افزایش مشروعیت و مقبولیت برنامه‌ها: زمانی که مردم در فرآیند تدوین و اجرای برنامه‌ها مشارکت داشته باشند، احساس مالکیت بیشتری نسبت به آنها پیدا می‌کنند و در نتیجه، احتمال موفقیت و پذیرش آنها نیز افزایش می‌یابد.
بهره‌گیری از دانش و تجربه محلی: مردم به عنوان ذینفعان اصلی برنامه‌ها، دارای دانش و تجربه‌های ارزشمندی در خصوص مسائل و چالش‌های محلی هستند که می‌تواند در بهبود کیفیت برنامه‌ها و افزایش اثربخشی آنها موثر باشد.
افزایش شفافیت و پاسخگویی: مشارکت مردم به شفافیت بیشتر در فرآیند تصمیم‌گیری کمک می‌کند و مسئولیت‌پذیری مجریان برنامه را افزایش می‌دهد.
تقویت سرمایه اجتماعی: مشارکت در برنامه‌های توسعه، باعث تقویت روابط اجتماعی، افزایش اعتماد متقابل و تقویت سرمایه اجتماعی می‌شود که خود عاملی مهم در توسعه پایدار است.
تسریع در روند توسعه: مشارکت مردمی باعث بسیج ظرفیت‌ها و منابع مردمی می‌شود و به تسریع روند توسعه و تحقق اهداف برنامه کمک می‌کند.
2. نقش‌های کلیدی مردم در برنامه پنج ساله هفتم
مشارکت مردم در برنامه پنج ساله هفتم می‌تواند در سطوح مختلفی انجام شود:
مشارکت در فرآیند تدوین برنامه: مردم می‌توانند از طریق ارائه نظرات و پیشنهادات خود در جلسات مشاوره، نظرسنجی‌ها و سایر مجاری ارتباطی، در فرآیند تدوین برنامه مشارکت کنند و به تعیین اولویت‌ها و اهداف برنامه کمک کنند.
مشارکت در اجرای برنامه: مردم می‌توانند از طریق مشارکت در طرح‌ها و پروژه‌های مختلف، نظارت بر عملکرد مجریان و ارائه بازخورد، در اجرای برنامه نقش موثری ایفا کنند. این مشارکت می‌تواند شامل فعالیت‌های داوطلبانه، تعاونی‌ها، سازمان‌های مردم نهاد و سایر اشکال مشارکت مردمی باشد.
مشارکت در نظارت و ارزیابی برنامه: مردم می‌توانند از طریق نظارت بر روند اجرای برنامه‌ها، ارائه بازخورد و ارزیابی عملکرد مجریان، به بهبود کیفیت برنامه و افزایش اثربخشی آن کمک کنند. این مشارکت می‌تواند از طریق نهادهای مردمی، رسانه‌ها و سایر مجاری ارتباطی انجام شود.
نقش آفرینی به عنوان کنشگر فعال: مردم می‌توانند به عنوان کنشگران فعال در جهت تحقق اهداف برنامه عمل کنند، از جمله با انجام فعالیت‌های نوآورانه، توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط، ارتقاء سطح دانش و مهارت خود و ترویج فرهنگ کار و تلاش.
مطالبه گری و مسئولیت پذیری اجتماعی: مردم با مطالبه گری و انتقاد سازنده و ارائه راهکارهای پیشنهادی، می‌توانند از عملکرد صحیح برنامه اطمینان حاصل کرده و مجریان را پاسخگو نگاه دارند.
3. راهکارهای افزایش مشارکت مردمی در برنامه پنج ساله هفتم
برای افزایش مشارکت مردمی در برنامه پنج ساله هفتم، لازم است اقدامات زیر انجام شود:
ایجاد سازوکارهای مشارکتی: لازم است سازوکارهای مشخص و شفافی برای مشارکت مردم در فرآیند تدوین، اجرا و ارزیابی برنامه ایجاد شود. این سازوکارها می‌تواند شامل جلسات مشورتی، نظرسنجی‌ها، تشکیل کارگروه‌ها و کمیته‌های مردمی، و استفاده از فناوری‌های نوین باشد.
ارتقاء آگاهی عمومی: لازم است آگاهی عمومی نسبت به برنامه پنج ساله هفتم، اهداف و اولویت‌های آن، و نقش مردم در تحقق آن ارتقاء یابد. این امر می‌تواند از طریق رسانه‌ها، آموزش‌های عمومی، و استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی و هنری انجام شود.
تقویت نهادهای مردمی: لازم است نهادهای مردمی مانند سازمان‌های غیردولتی، تعاونی‌ها و سایر نهادهای مدنی تقویت شوند تا بتوانند نقش موثری در مشارکت مردم در برنامه‌های توسعه ایفا کنند.
افزایش شفافیت و دسترسی به اطلاعات: لازم است اطلاعات مربوط به برنامه پنج ساله هفتم، روند اجرای آن، و عملکرد مجریان، به صورت شفاف و در دسترس عموم قرار گیرد تا مردم بتوانند به صورت آگاهانه در برنامه مشارکت کنند.
فراهم کردن مشوق‌ها و انگیزاننده‌ها: لازم است مشوق‌ها و انگیزاننده‌های مناسبی برای مشارکت مردم در برنامه‌های توسعه در نظر گرفته شود، از جمله ارائه تسهیلات مالی، اعتبارات و حمایت‌های فنی به طرح‌های مردمی.
توجه به تنوع و تفاوت‌های اجتماعی: لازم است در برنامه‌ریزی و اجرای برنامه پنج ساله هفتم به تنوع و تفاوت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مناطق مختلف کشور توجه شود و سازوکارهای مشارکتی متناسب با شرایط هر منطقه طراحی شود.
ایجاد فضای اعتماد و تعامل: لازم است فضای اعتماد و تعامل سازنده‌ای بین مردم و دولت ایجاد شود تا مردم بتوانند به صورت آزادانه و بدون ترس در فرآیند توسعه مشارکت کنند.
4. چالش‌ها و موانع مشارکت مردمی
با وجود اهمیت مشارکت مردمی در برنامه‌های توسعه، موانعی بر سر راه آن وجود دارد که عبارتند از:
فقدان فرهنگ مشارکت: در برخی جوامع، فرهنگ مشارکت و همکاری عمومی هنوز به اندازه کافی شکل نگرفته است و مردم تمایل کمتری به مشارکت در امور عمومی نشان می‌دهند.
بی‌اعتمادی به نهادهای دولتی: در برخی موارد، بی‌اعتمادی مردم به نهادهای دولتی، انگیزه آنها برای مشارکت در برنامه‌های توسعه را کاهش می‌دهد.
فقدان اطلاعات کافی: بسیاری از مردم از جزئیات برنامه‌های توسعه و چگونگی مشارکت در آنها آگاهی کافی ندارند.
فقدان سازوکارهای مشارکتی مناسب: در برخی موارد، سازوکارهای مناسبی برای مشارکت مردم در برنامه‌های توسعه وجود ندارد و مردم نمی‌دانند چگونه باید مشارکت کنند.
محدودیت‌های قانونی و بوروکراتیک: برخی محدودیت‌های قانونی و بوروکراتیک، مانع از مشارکت فعال و موثر مردم در برنامه‌های توسعه می‌شود.
نتیجه‌گیری
برنامه پنج ساله هفتم، همانند هر برنامه توسعه‌ای دیگر، بدون مشارکت فعال و موثر مردم، نمی‌تواند به اهداف خود دست یابد. برای افزایش مشارکت مردمی، لازم است اقدامات موثری برای ایجاد سازوکارهای مشارکتی، ارتقاء آگاهی عمومی، تقویت نهادهای مردمی، و ایجاد فضای اعتماد و تعامل بین مردم و دولت انجام شود. با توجه به چالش‌ها و موانعی که در مسیر مشارکت مردمی وجود دارد، لازم است تلاش‌های مستمری برای رفع این موانع صورت گیرد. تنها در این صورت است که می‌توان شاهد مشارکت حداکثری مردم در تحقق اهداف برنامه پنج ساله هفتم و توسعه همه‌جانبه کشور بود.
انتهای پیام/عباس دادخواه عسکرانی